22

Nie dajcie się ogłupić!

„Niektórzy z was dali się nabrać...., że tylko robienie mamony ma sens. To nie jest filozofia ludzi i dla ludzi. To jest filozofia hien i szakali.

A wy jesteście ludźmi. Potrzebujecie nadziei i wielkich horyzontów. Nie dajcie się utopić w pomyjach, w pornografii, brudzie, bezsensie.

Życie jest piękne. Nie dajcie się ogłupić. Nie dajcie się zwariować.” – tak zwrócił się do młodzieży w 1992 roku Prof. Henryk Skolimowski

wybitny polski eko-filozof.

Jerzy Czerny

Dla ludzi młodych zawsze niezwykle

istotna jest potrzeba ekspresji

i ciągłego samo-określania

siebie i swojego miejsca w zastanym

świecie. Jeżeli ta potrzeba

nie może się zrealizować w sposób

konstruktywny i twórczy, ze

względów albo politycznych albo

ekonomiczno-społecznych lub

np. rodzinnych, dochodzi wówczas

do działań destruktywnych

wobec innych ( wandalizm, agresja,

wulgarność, fałszywe alarmy,

kradzieże, przestępczość, rasizm

i terroryzm itd.) lub do działań

auto-destruktywnych ( nerwice

i depresje, anoreksja i bulimia,

narkomania, alkoholizm, samobójstwa

itd). We współczesnym

świecie znalezienie i zachowanie

sensu dla własnego życia staje

się rzeczą podstawową.

Kultura albo

chamstwo i degradacja

Człowiek jest istotą kształtowaną

przez kulturę społeczeństwa i

uczestniczy jednocześnie, w jej

propagowaniu, współtworzeniu

lub ...degradowaniu. Albo w sobie

i społecznie kultywujemy i

rozwijamy wszelkie dobro duchowe

a poprzez nie i materialne

albo pogrążamy się w „chamstwie”

czyli tandecie, barbarzyństwie

i ubóstwie duchowym. Jak

żyjemy i jak myślimy taką mamy

kulturę.

Na co dzień nie pamiętamy o

tym, że na każdym kroku korzystamy

z duchowego i materialnego

wielowiekowego dziedzictwa

kultur: greckiej, rzymskiej,

judaistycznej, słowiańskiej, celtyckiej,

germańskiej, a również

perskiej (np. dywany), arabskiej

(choćby nasze cyfry „arabskie”),

a także chińskiej (np. porcelana,

papier, jedwab , proch, herbata)

i hinduskiej (choćby pawie pióra

w krakowskich czapkach), ale

nade wszystko kultury zachodnio-

chrześcijańskiej, (teologia i

scholastyka, która dała podstawy

aksjologiczne i metodologiczne...

współczesnej nauce, ale także

kultury wschodnio-chrześcijańskiej

(bizantyjska sztuka sakralna,

ikony).

Cywilizacja konsumpcji

Współczesna cywilizacja jest

jak uczeń czarnoksiężnika, który

pod nieobecność mistrza uruchomił

proces, którego sam nie jest

w stanie kontrolować. Cywilizacja

ta od kilkudziesięciu lat poświeciła

się „demiurgowskiej” wizji postępu

techniczno-materialno-konsumpcyjnego

wyrażającego się statystycznie:

co roku parę procent

więcej produkować, sprzedawać

i konsumować. Aby to osiągnąć

sięgnięto do potęgi oddziaływania

środków masowego przekazu

by zburzyć dotychczasowe wartości

kulturowe ponieważ zawierały

hamulce (w postaci np. postaw

oszczędności i gospodarności) dla

ekonomicznie pożądanego modelu

stałego wzrostu konsumpcji i

potrzeb materialnych. W ten sposób

niepostrzeżenie świat stanął w

obliczu geometrycznie narastających

problemów: ekologicznych,

demograficznych, ekonomicznych,

społecznych, kulturowych, zdrowotnych

i setki innych znanych

każdemu współczesnemu człowiekowi.

Dla wszystkich tych problemów

istnieje w zasadzie jedno i

to samo określenie - kryzys!

Polska i Europa na rozdrożu

Każde rozdroże tym się charakteryzuje,

że jest miejscem styku

co najmniej trzech dróg! Więc

to nieprawda, że nie mamy obecnie

żadnego innego wyjścia i to

co nam obecnie w Polsce zafundowano,

po latach PRL to jedyna

możliwość wobec tego czym Polska

była „uszczęśliwiana” przez

poprzednie kilkadziesiąt lat. Pisał

już o tym w latach siedemdziesiątych

amerykański prognostyk

przyszłości Alvin Toefler ( m.in.

autor określenia „globalna wioska”)

w swojej słynnej „Trzeciej

fali”, że zasadniczo (wg jego kryteriów)

nie ma „istotnej” różnicy

między kapitalizmem, a socjalizmem,

bo „oba systemy to dwie

wprawdzie różne wersje ale tego

samego typu „cywilizacji drugiej

fali” czyli 2 cywilizacje „ery przemysłowej”.

Zdaniem Toefler’a nie

ma też dziś powrotu do „pierwszej

fali” czyli społeczeństw

agrarnych przed erą przemysłową

-przyszłość może więc należeć

tylko do cywilizacji „poprzemysłowej”

opartej wprawdzie na

zdobyczach techniki, a zwłaszcza

elektroniki, ale odrzucającej cały

balast destruktywnych ekologicznie

i społecznie cech „cywilizacji

industrialnej drugiej fali”.

Niestety Polska wkroczyła na

drogę ślepego naśladownictwa i

skoku „z deszczu pod rynnę”.

Żyjemy w okresie kiedy do nawarstwiających

się problemów,

których nie można już w sposób

wystarczający rozwiązać dotychczas

stosowanymi metodami tzn.

„ kolejno każdego z osobna”, ponieważ

obecnie „wszystko wpływa

na wszystko

problemów

nie można rozwiązać

„liniowo” czyli kolejno jeden po

drugim i w oderwaniu każdy

od pozostałych. By móc myśleć

i działać systemowo potrzebne

jest jednak otwarte i szerokie interdyscyplinarne

spojrzenie.

Entropia – potrzeba zmiany

stylu życia

Jeremy Rifkin twierdzi, że stoimy

na progu nowego światopoglądu,

który będzie bardziej

zgodny z naturą człowieka i samego

wszechświata. W nowym

paradygmacie świata dominującą

rolę będzie odgrywać emocjonalny

i duchowy rozwój człowieka

oraz szacunek i ochrona Ziemi.

Jeremy Rifkin w twierdzi, że

nowy pojawiający się światopogląd

to Prawo Entropii. Z naukowego

punktu widzenia Prawo Entropii

to drugie prawo termodynamiki.

Mówi ono, że energię można

przetworzyć zawsze w jednym

kierunku, z energii użytecznej w

bezużyteczną lub ze stanu skoncentrowanego

w rozproszony. W

systemach zamkniętych - a takim

systemem jest nasza planeta

- ogólna suma energii jest zawsze

stała, lecz na skutek użytkowania

energii stale zmniejsza się możliwość

jej wykorzystania. Co więcej,

w społeczeństwach wysoce

stechnicyzowanych i konsumpcyjnych

przetwarzanie energii następuje

bardzo szybko i intensywnie,

co powoduje także szybszy i

intensywniejszy przyrost entropii.

Społeczeństwa nastawione na

konsumpcję starają się ignorować

i bagatelizować Prawo Entropii.

Entropia w ekonomii nie opisuje

nic innego niż to co opisał

już w XVI wieku genialny Mikołaj

Kopernik w pierwszym europejski

traktacie ekonomicznym

„o dobrym i złym pieniądzu „ pisząc:

„zły pieniądz jest klęską jak

wojna, susza lub pomór, tyle że

nie widoczna od razu”. A czym

że są napędzające koniunkturę

ekonomiczną wojny o terytoria

i bogactwa prowadzone w Europie

niemal nieprzerwanie od XV

wieku do końca II wojny światowej

jak nie metodą wzrostu entropii

(destrukcji i chaosu)?!!!

Bieda naszym bogactwem?

Bieda, może być naszym niedocenianym

bogactwem, bo właśnie

u nas są największe szanse

zapoczątkowania czegoś zupełnie

nowego w stosunku do tego

co było w socjalizmie i tego co

przyniósł Polsce liberalny-kapitalizm.

Zachód jeszcze zbyt dobrze

prosperuje według doskonalonych

przez ostatnie 50 lat

zasad polityczno gospodarczych,

by było tam konieczne poszukiwanie

nowego modelu gospodarczego.

Trzeci świat kulturowo

i materialnie nie jest w stanie

dać takiej alternatywy, która

byłaby dobra dla całego cywilizowanego

świata. Polska przez

swoje położenie pomiędzy Rosją

a Europą potencjalnie ma przecież

niebywale większe możliwości

niż mały Hongkong u wybrzeży

Chin oddany w XIX wieku

na tylko 99 lat do użytkowania

Anglikom.

Jest wiele szczególnych cech

i potencjałów kulturowych dających

Polsce wyjątkową szansę

do tworzenia dróg rozwoju kulturowo

-społecznego uzasadnienie,

dlaczego podjęliśmy się realizacji

naszego programu, i dlaczego

właśnie w Toruniu i w Polsce.

Przypatrzmy się tylko kilku

z nich:

1.Polska jest jedynym krajem

w Europie, który ma strukturę

idealną do wprowadzenia rolnictwa

ekologicznego na szeroką

skalę i może stać się znowu jak

w średniowieczu „spichlerzem

europy”. To dzięki temu powstała

świetność Torunia i Gdańska.

2. Polska jest w stanie zrozumieć

kulturowo zarówno zachód

jak i wschód: bliski i daleki. Czy

bowiem nasz narodowy strój

szlachecki nie dotarł do nas z

Turcji, a pawie pióra na krakowskich

czapkach czyż nie dotarły

aż z Indii. Polska ma ogromne

potencjały ludzkie do tej pory

bezmyślnie tłumione, marnowane

lub po prostu niedoceniane.

3. To właśnie na styku kultur

polskiej, germańskiej, śródziemnomorskiej,

litewskiej i ruskiej

objawił się przed 500 laty

geniusz Kopernika, który dokonał

swoim wiekopomnym dziełem

De revolutionibus „kopernikańskiej

rewolucji światopoglądowej”.

W Polsce niedoceniano przez

50 lat i wciąż jeszcze nie docenia

się myśli i pomysłów, autentycznych

wartości i motywacji

ludzkich jako czynników rozwoju.

Takie podejście jest wynikiem

przeceniania składnika

materialnego jako decydującego

czynnika rozwoju gospodarczego

przy braku rozpoznania innych

istotnych czynników wzrostu gospodarczego.

Kryzys to wielka szansa!

Wszystko wskazuje jednak że

świat zbliża się do ponownego

wielkiego kryzysu; kryzysu

„struktury wartości”, choć trudno

nam jeszcze zdefiniować istotę

tego zjawiska. Niepokój jednak

musi budzić fakt, że choć od

raportów „Klubu Rzymskiego”

wiemy o groźbie zmian klimatycznych

przy kontynuacji dotychczasowych

trendów rozwojowych,

nikt nie chce nic zmienić!

To właśnie świadczy o tym,

że czeka nas nieuchronny wielki

kryzys struktury wartości. To

że ekonomia oparta o zasada „co

roku parę procent więcej” musi

się załamać wynika z reguły ciągu

geometrycznego i ograniczoności

zasobów ziemi. Nie potrafimy

tylko przewidzieć kiedy ta

reguła zadziała” . To co ogranicza

rozwój gospodarki w Polsce

oraz możliwości pracy i awansu

młodych ludzi to wcale nie czynnik

materialny ( mamy dość bogactw

naturalnych których np. w

ogóle jest pozbawiona Japonia)

ani informatywny (mamy wielu

mądrych i wykształconych ludzi)

ale anachroniczna po PRL-

-owska struktura wartości w myśleniu

i działaniu ludzi, a zwłaszcza

urzędników i polityków. Nie

mamy więc co liczyć, że to politycy

i urzędnicy dokonają „cudu

gospodarczego nad Wisłą”.

Ale w każdej trudnej sytuacji

jest też szansa na jej rozwiązanie.

W języku chińskim słowo

„kryzys” (wei ji) jest złożone z 2

znaków. Jeżeli je napisać w odwrotnej

kolejności oznaczają one

inne słowo: „wielka szansa” (ji

hui). O niej w następnym wydaniu

gazety.

„Manifest kultury alternatywnej”

napisany w Toruniu 20.11.1994 r.-

-fragment. Pełny tekst: www.aomkatarsis.

blox.pl

© 1994-2012 Instytut Alterantywno-

-kulturotwórczy KATHARSIS

O naszej młodości lub o zestarzeniu się wcale nie decyduje wiek komórek naszego ciała, ale żywotność naszego ducha.

Przecież wiersze 55-letniego Mickiewicza (pisane przed jego śmiercią Konstantynopolu , gdzie z romantycznym - a wręcz

młodzieńczym entuzjazmem pojechał walczyć podczas wojny Turecko –Rosyjskiej „o sprawę odzyskania niepodległości

przez Polskę) brzmią równie porywająco jak jego młodzieńcza „Oda do młodości” napisana w 1820 roku gdy Mickiewicz miał

zaledwie 22 lata!?

A czyż nie równie podobnie romantycznie i entuzjastycznie brzmi słynny Hymn Unii Europejskiej „Oda do radości” napisana

przez 26 letniego Fryderyka Schillera w 1785 r. To właśnie słów Schillera już w 1789 zaczął pisać muzykę mając zaledwie 19 lat

Ludwig van Beethoven która zakończył jako IX Symfonie swoją słyną kantatą głosową do słów „Ody do młodości” w 1824

roku mając już 54 lata, a która przecież od początku do końca brzmi równie porywająco, podobnie zresztą jak porywająco

brzmi Etiuda Rewolucyjna ( opus 10 nr 12) napisana przez 21 letniego Fryderyka Chopina w 1931 roku o której sam Car Mikołaj

I uznał za „muzykę niebezpieczną” że ta muzyka to „jak armaty ukryte w kwiatach” i wydał „ukaz carski zakazujący

wykonywania publicznie tego utworu na ziemiach polskich pod zaborem rosyjskim”.

A czyż nie równie „młodzieńczo” i rewolucyjnie brzmi do dziś ostatni dokończony w 1804 roku przez 45 letniego Fryderyka Schillera wierszowany dramat „Wilhelm

Tell” z którego motyw Wilhelma Thella zmuszonego przez Władcy- Tyrana do celowania z łuku do jabłka umieszczonego na głowie własnego syna na trwałe wszedł

do obrazów (ikon i archetypów) kultury światowej.

Utwór ten i jego przesłanie odegrał bardzo podobną role w budzeniu świadomości narodowej i państwowej wielu narodów

podczas „ Wiosny Ludów „ w 1848 zwłaszcza w Szwajcarii oraz Europie Środkowej podzielnej miedzy między 3 monarchów

Rosję, Prusy i Austro –Węgry. Podobną rolę „Wilhelm Tell” Schillera odegrał również podczas II wojny światowej w czasach

reżimu nazizowskiego. W 1941 roku Hitler zakazał wystawiania Wilhelma Tella po tym kiedy ledwo uniknął zabójstwa podczas

przedstawienia z rąk młodego Szwajcara Maurice’a Bavaud ( niemiecki dramaturg I powieściopisarz Rolf Hochhuth nazwał

go nowym Wilhelmem Tellem) i publicznie utyskiwał , że też „akurat Schiller musiał uświetnic tego Szwajcarskiego strzelca

wyborowego a nie niemieckiego”.

Z powodu aspektów cywilizacyjnych, ale też dzięki jej artystycznej formie ta sztuka Schillera stała się najważniejszą pozycją

czytaną w niemieckich gimnazjach po upadku Trzeciej Rzeszy , pozwalając kilku młodym pokoleniom dzięki tej lekturze

przeżyc „artystyczne Katharsis” pomagając uporac się z myślowo i emocjonalnie z traumą wojennych zbrodni hitlerowskich.

Adam Mickiewicz

Fryderyk Schiller